Δ.Ε. Φιλιππιάδας
Η περιοχή της Φιλιππιάδας πρέπει να κατοικείται ήδη από τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. Πρόδρομος της σημερινής πόλης ήταν ο αρχαίος οικισμός Χάραδρον, του οποίου το όνομα παραπέμπει στη βόρεια κοιλάδα (χαράδρα) του ποταμού Λούρου. Στα σύνορα με το νομό Άρτας, στα ανατολικά του δήμου, βρίσκονται ερείπια του αρχαίου οικισμού Όρραον.
Στον Α” Βαλκανικό Πόλεμο το 1912, η Φιλιππιάδα έπαιζε έναν σημαντικό ρόλο. Η μικρή πόλη ήταν σημείο εκκίνησης της επίθεσης του ελληνικού δυτικού μετώπου με κατεύθυνση τα Ιωάννινα ενάντια των στρατευμάτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα ελληνικά στρατεύματα κατέλαβαν την 28η Οκτωβρίου του 1912 την Φιλιππιάδα επιτιθέμενα από την Άρτα. Ιδιαίτερα στην περιοχή των Πέντε Πηγαδιών υπήρξαν, λόγω της στρατηγικής της θέσης στη νότια έξοδο της κοιλάδας του Λούρου, μεγάλες ένοπλες συγκρούσεις. Από της 7 εώς της 9 Νοεμβρίου του 1912 τα ελληνικά στρατεύματα κατάφεραν να κατακτήσουν τα Πέντε Πηγάδια.
Το 1923 ιδρύθηκε το χωριό της Νέας Κερασούντας από έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919 – 1922 και τη Συνθήκη της Λωζάννης, όπου καθορίζεται η ανταλλαγή πληθυσμών το 1923. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου και της κατοχής στην Ελλάδα από τις δυνάμεις του Άξονα από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τον Οκτώβριο του 1944 η Φιλιππιάδα ανήκε αρχικά στην ιταλική ζώνη κατοχής. Με τη ένταξη της Ιταλίας στις συμμαχικές δυνάμεις το Σεπτέμβριο του 1943, η Φιλιππιάδα άνηκε στη γερμανική ζώνη κατοχής μέχρι την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων τον Οκτώβριο του 1944.
Δ.Ε. Θεσπρωτικού
Το Θεσπρωτικό βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νομού, στις πλαγιές των Θεσπρωτικών Ορέων. Η ονομασία του χωριού μέχρι το 1927 ήταν Λέλοβα. Μετονομάστηκε από 1-4-1927 με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών (Φ.Ε.Κ 76/2-5-1927 τεύχος Α) σε κοινότητα Θεσπρωτικού. Μεταπολεμικά, τη δεκαετία του ’50 έγινε Δήμος. Σήμερα κατά την απογραφή του έτους 2001 το Θεσπρωτικό έχει πληθυσμό περίπου 2.000 κατοίκων. Γεωγραφικά, είναι πρωτεύουσα της περιοχής Λάκκας του νομού Πρέβεζας (Λάκκα Λελόβου), η οποία είναι μια όμορφη κοιλάδα που περιλαμβάνει τα χωριά Κρανιά, Τύρια, Ριζοβούνι (Ποδογόρα), Γαλατά (Μπουλιμέτι), Ζερβό, Παπαδάτες, Μελιανά, Άσσο (Νάσαρι), Νικολίτσι, Ελιά (Ντάρα), Πλατάνια. Παραδοσιακά στη Λάκκα Λελόβου υπάγονταν και τα χωριά Στεφάνη (Καντζάς), στη νότια είσοδο της κοιλάδας, και Ρωμιά στα ανατολικά, όπως πιστοποιείται από τις κτηματικές ιδιοκτησίες τους.
Η κοιλάδα σχηματίζεται μεταξύ των βουνών Θεσπρωτικά όρη (Μπαλντενέσι) στα δυτικά με υψόμετρο 1250 μέτρα και Τσούκα Ποδογόρα-Ζαρκοράχη στα ανατολικά με υψόμετρο 1270 μέτρα. Περιλαμβάνει επίσης τη λίμνη Μαυρή, η οποία αποξηράνθηκε περί το 1960. Η ονομασία τα Λέλοβα είναι πολύ παλιά με άγνωστη προέλευση. Πάντως στην κεντρική εκκλησία του χωριού Παναγία η Λαμποβίτισσα που χτίστηκε το 1794 επί Αλή Πασά Ιωαννίνων, υπάρχει επιγραφή σε κεραμικό με το έτος 1429 προερχόμενη από την προηγούμενη εκκλησία που κατεδαφίστηκε (μετόχι). Η τοπική παράδοση αναφέρεται σε συνοίκηση δύο μικρότερων χωριών από τα δύο άκρα του χωριού. Ως πιθανή αρχή της συνοίκησης των δύο ακραίων αρχαιότερων χωριών (απάνω και κάτω μαχαλάς σήμερα) μπορεί να θεωρηθεί η εποχή καταστροφής της πόλεος Λάμποβο στη Βόρειο Ήπειρο, από όπου προέρχεται και η πολιούχος εικόνα του χωριού. Το χώρο της σημερινής Παναγίας Λαμποβίτισας στο κέντρο του χωριού κατείχε η ομώνυμη μονή, μετόχι της φημισμένης σταυροπηγιακής μονής του Λαμπόβου.
Σε ολόκληρη τη Βαλκανική δεν υφίσταται χωριό με την ίδια ονομασία (Λέλοβα ή Λέλοβο). Μόνο στη Μακεδονία κοντά στο Κιλκίς βρίσκεται χωριό στο όρος Κρούσια με την παλαιά ονομασία Λέλοβο , που έχει μετονομαστεί σε Άγιος Αντώνιος.
Δ.Ε. Ανωγείου
Το Ανώγειο βρίσκεται στο βορειοανατολικότερο τμήμα του νομού. Καταλαμβάνει έκταση 71,6 Km2 .
Στη θέση Καστρί Γοργομύλου βρίσκεται ένας αρχαιολογικός χώρος ιδιαίτερης ιστορικής αξίας. Είναι η Αρχαία Πόλη Όρραον, γνωστή και ως Καστρόπολη όπου σώζονται ερείπια κάστρου, διάφορα οικοδομήματα, δεξαμενή, νεκροταφείο και δρόμοι και η ίδρυση της χρονολογείται από την εποχή της Κασσώπης.
Η θέση ήταν γνωστή στους ξένους περιηγητές από τον 19ο αι., ενώ ο Άγγλος ιστορικός N.G.L. Hammond στο μνημειώδες για την τοπογραφία της αρχαίας Ηπείρου έργο του Epirus ( Oxford 1967 ) σ. 154-156, υπέθεσε ότι ο οικισμός ήταν η Φυλακή, πόλη που επίσης προσπάθησε να ανττισταθεί στις ρωμαϊκές λεγεώνες χωρίς επιτυχία.
Δ.Ε. Κρανέας
Ανάμεσα στη Μεγάλη και στη Μικρή Λάκκα Σουλίου σε υψόμετρο 600μ. βρίσκεται το χωριό Κρανιά. Μαζί με το συνοικισμό της Τύριας αποτελούν ενιαία διοικητική μονάδα με πληθυσμό 1.150 κατοίκους. Μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστρια παρέμεινε η μόνη κοινότητα στο νομό, γεγονός που θυμίζει σε πολλούς το παλιό όνομα της κοινότητας: «Ανεξάρτητο Βασίλειο Κρανιάς». Το σημερινό χωριό βρίσκεται κοντά στη θέση Βολέτσι και Σκρεβένικο τα οποία καταστράφηκαν από Βουλγάρους (1034 μ.Χ.), σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Δημ. Παπακωσταντίνου. Σώζονται αρκετά ερείπια από τον οικισμό Βολέτσι και πολλά πηγάδια. Εκτός απο τους ντόπιους κατοίκους, στην περιοχή βρήκαν καταφύγιο και οι Χριστιανοί ορθόδοξοι φυγάδες από τον πλούσιο καμπότοπο του Λούρου, τους οποίους λυμαίνονταν οι Οθωμανοί κυρίαρχοι.
Οι κάτοικοι αγωνίστηκαν σκληρά για την επιβίωση τους, συμμετέχοντας και σε δολιοφθορές κατά του Οθωμανού «αφέντη». Συγκεκριμένα, ο Μάρκος Μπότσαρης συμμετείχε σε εχθροπραξίες κατά των τοπικών αγάδων έχοντας μαζί του 200 παλικάρια απ” την Κρανιά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Οδυσσέας Μπέτσιος στο έργο του «Μνήμη Σουλίου». Ένοπλη αντίσταση πρόβαλαν οι Κρανιώτες και κατά των Γερμανών, οι οποίοι σε αντίποινα έκαψαν το χωριό το Μάρτιο του 1944. Στα 37.000 στρέμματα Βοσκήσιμης έκτασης με το πλούσιο ανάγλυφο και σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 30 έως 1250μ. βόσκουν ελεύθερα 13.000 αιγοπρόβατα και 3.500 βοειδή.
Τα αρίστης ποιότητας παραγόμενα προϊόντα αποτελούν την κύρια πηγή εσόδων των κατοίκων. Επίσης στις θέσεις Βαλαωρίτη και Μπαλντευέσι διαβιούν σε άγρια κατάσταση πολλά κοπάδια αλόγων. Η πίστη και η ευσέβεια των κατοίκων διαφαίνεται από τις τέσσερις εκκλησίες που υπάρχουν στους οικισμούς και από τα διάσπαρτα ερημοκλήσια, που κανείς δε γνωρίζει με ακρίβεια την ιστορία τους. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από το ομώνυμο δάσος, έλκει την καταγωγή του και ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης.