Κοκκινόπηλος

Ο Κοκκινόπηλος, στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ριζοβουνίου, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες υπαίθριες θέσεις της Παλαιολιθικής περιόδου στην περιοχή της Ηπείρου. Ο εντοπισμός της το 1962, από τον καθηγητή του πανεπιστημίου του Cambridge, E.S. Higgs εγκαινίασε μία μακρά περίοδο ερευνητικής δραστηριότητας στην περιοχή, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με σημαντικά αποτελέσματα για τη γνώση της απώτατης αυτής περιόδου του ανθρώπινου παρελθόντος. Οι χαρακτηριστικές αποθέσεις ερυθρογής (terra rossa) της περιοχής του Κοκκινόπηλου καλύπτουν μια έκταση εκατοντάδων στρεμμάτων και έχουν πάχος δεκάδων μέτρων.

Σχηματίστηκαν σε περιόδους θερμών κλιματολογικών συνθηκών, από τη διάβρωση του ασβεστολιθικού υπόβαθρου της περιοχής και αποτέθηκαν στον πυθμένα και στις όχθες μίας αβαθούς λίμνης ή βάλτου, με κοντινότερο σύγχρονο παράλληλο την αποξηραμένη πλέον λίμνη Μαυρή. Το περιβάλλον αυτό προσέλκυσε τις ανθρώπινες ομάδες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Παλαιολιθικής Περιόδου, λόγω της αφθονίας νερού, θηραμάτων και πρώτων υλών. Σταδιακά η σεισμική, πιθανότατα, δραστηριότητα της περιοχής προκάλεσε την ανύψωση των αποθέσεων και την απορροή των υδάτων, με αποτέλεσμα ο χώρος να αποκτήσει τη σημερινή του μορφή.

Η σταδιακή διάβρωση των αποθέσεων του Κοκκινόπηλου φέρνει στην επιφάνεια εκατοντάδες λίθινα εργαλεία, κάποια από τα οποία εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο των Ιωαννίνων. Τα παλαιότερα ευρήματα από τονΚοκκινόπηλο, χρονολογούνται στην πρώιμη παλαιολιθική περίοδο, περίπου 200.000 χρόνια πριν το παρόν. Ωστόσο, η περίοδος κατά την οποία ο χώρος του Κοκκινόπηλου χρησιμοποιείται εντατικά από τις ανθρώπινες ομάδες είναι η Μέση Παλαιολιθική (100.000 χρόνια πριν το παρόν). Η αφθονία λίθινων εργαλείων της λεγόμενης Μουστέριας τεχνολογίας, φορέας της οποίας θεωρείται ο άνθρωπος του Νεάντερταλ, υποδεικνύει, ότι η ομάδα των εγκαταστάσεων στη θέση του Κοκκινόπηλου, ήταν σχετικά μεγάλης διάρκειας, καθώς η περιοχή παρείχε ένα σύνολο πλεονεκτημάτων, τα οποία μπορούσαν να συντηρήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα μικρό πληθυσμό ανθρώπων.

Η σταδιακή μείωση των λίθινων εργαλείων, που μπορούν να χρονολογηθούν στην Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο (40.000 χρόνια πριν το παρόν), μαρτυρεί και ανάλογη μείωση της ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή, η οποία μπορεί να οφείλεται σε σημαντικές κλιματολογικές αλλαγές κατά το ψυχρότερο διάστημα της τελευταίας παγετώδους περιόδου.